"We'll see if noble blood runs through your veins" : social classes and race in Henryk Sienkiewicz's "With fire and sword"

Tekst stanowi próbę zbadania - obecnego na kartach "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza - protorasowego podziału między szlachtą a plebejuszami. Składają się na niego następujące elementy: pogląd o dziedziczeniu cech, przekonanie o "lepszej" fizjonomii, wiara w "zacną" krew, esencjalizowanie warstw plebejskich, dehumanizacja plebejuszy oraz legitymizowanie różnic stanowych "boskim porządkiem". Główna teza artykułu mówi, że w powieści nie znajdziemy żadnego wyraźnego przeciwstawienia, które sygnalizowałoby arbitralność szlacheckich wyobrażeń i umożliwiało inne spojrzenie. W "Ogniem i mieczem" protorasistowska optyka funkcjonuje bowiem jako obiektywna wykładnia rzeczywistości.This article examines Henryk Sienkiewicz's proto-racist distinction between the gentry and the commoners in his novel "With Fire and Sword" (1883-1884). This division, which is believed to be part of the divine world order, credits the commoners with an inferior humanity. It is founded on a set of essentialist beliefs - that social class is inherited, that "noble blood" confers superiority, and that physiognomy bespeaks high birth (you can tell a noblemen or noblewoman by their physical appearance). As the article claims, Sienkiewicz allows no room for a voice questioning those beliefs, let alone exposing their class-bound arbitrarines